Presidenti i Shteteve të Bashkuara të Amerikës ka një ndikim të madh në mënyrën se si bota i përgjigjet krizave ndërkombëtare, siç janë luftërat, pandemitë globale dhe ndryshimet klimatike.
Pra, kur zgjedhjet vijnë rreth e rrotull çdo katër vjet, ka shumë interes për rezultatin jo vëtëm në SHBA, por jo shumë e dinë se si funksionon procesi.
Në këtë artikull do të gjeni bazën e zgjedhjeve në SHBA, dhe nëse keni vetëm këtë informacion, ju do të dini gjërat kryesore.
Kur janë zgjedhjet dhe cilët janë kandidatët?
Zgjedhjet për president gjithmonë bien në ditën e martë të parë pas të hënës së parë në nëntor, domethënë këtë herë më 3 nëntor.
Për dallim nga shumë vende të tjera, sistemi politik amerikan mbizotërohet nga vetëm dy parti, kështu që presidenti gjithmonë i përket njërës prej tyre.
Republikanët janë partia politike konservatore në SH.B.A. dhe kandidati e tyre në zgjedhjet e këtij viti është Presidenti Donald Trump, i cili shpreson të sigurojë edhe katër vjet të tjerë në pushtet.
Demokratët janë partia politike liberale në SHBA dhe kandidati i tyre është Joe Biden, një politikan me përvojë më i njohur për shërbimin si nënkryetar i Barack Obama për tetë vjet.
Të dy burrat janë në të 70-tat – Z. Trump do të ishte 74 vjeç në fillimin e mandatit të tij të dytë, ndërsa në 78 vjeç, Z. Biden do të ishte presidenti më i vjetër i mandatit të parë në histori.
Si vendoset fituesi?
Fituesi nuk është gjithmonë kandidati që fiton më shumë vota në shkallë vendi – siç ndodhi me Hillary Clinton në vitin 2016 që kishte më shumë vota se Trump.
Në vend të kësaj, kandidatët garojnë për të fituar votat e kolegjit elektoral. Të gjithë shtet merrin një numër të caktuar votash në kolegj zgjedhor bazuar në popullsinë e tij dhe ka gjithsej 538 , kështu që fituesi është kandidati që fiton 270 ose më shumë.
Kjo do të thotë që kur dikush voton për kandidatin e tyre të preferuar, ata votojnë në një konkurs të nivelit shtetëror dhe jo në atë kombëtar.
Të gjitha, përveç dy shteteve, kanë një rregull fitues te të gjitha, kështu që cilido kandidat fiton numrin më të madh të votave i jepen të gjitha votat e kolegjit zgjedhor të shtetit.
Shumica e shteteve përkulen shumë drejt njërës palë ose tjetra, që do të thotë se kandidatët përqendrojnë përpjekjet e tyre në një bastion apo më shumë shtete ku secila prej tyre mund të fitonte. Këto njihen si shtetet e fushës së betejës.
Kush mund të votojë dhe si e bëjnë ata?
Nëse jeni një qytetar amerikan dhe jeni 18 vjeç ose më shumë, do të keni të drejtë të votoni në zgjedhjet presidenciale.
Sidoqoftë, shumë shtete kanë miratuar ligje që u kërkojnë votuesve të tregojnë dokumente identifikimi për të vërtetuar se kush janë përpara se të votojnë.
Këto ligje shpesh zbatohen nga republikanët, të cilët thonë se duhet të mbrohen nga mashtrimet e votuesve. Por demokratët i akuzojnë ata që e përdorin këtë si një formë të shtypjes së votuesve pasi që shpesh janë më të varfër, votuesit e pakicave që nuk janë në gjendje të japin ID si dhe një leje drejtimi.
Shtetet gjithashtu kanë rregulla të ndryshme nëse të burgosurit mund të votojnë. Shumica e tyre humbasin të drejtën e tyre të votës kur dënohen, por rifitojnë atë të drejtë kur kanë vuajtur dënimin.
Shumica e njerëzve votojnë në një vendvotim ditën e zgjedhjeve, por metodat alternative të votimit kanë qenë në rritje vitet e fundit. Në vitin 2016, 21% e atyre që votuan e bënë këtë me postë.
Se si votojnë njerëzit është një çështje kontestuese këtë vit për shkak të pandemisë së koronaviruits. Disa politikanë po bëjnë thirrje për përdorim më të gjerë të fletëve të postës, por Presidenti Trump ka thënë – me shumë pak prova – që kjo mund të rezultojë në më shumë mashtrime të votuesve.
A janë zgjedhjet vetëm se kush do të jetë presidenti?
Jo. E gjithë vëmendja do të ketë te Trump kundër Biden, por votuesit do të zgjedhin gjithashtu anëtarët e rinj të Kongresit kur të plotësojnë fletët e tyre të votimit.
Demokratët tashmë kanë kontrollin e Dhomës, kështu që ata do të kërkojnë ta mbajnë atë, ndërsa gjithashtu kërkojnë të fitojnë kontrollin e Senatit.
Nëse do të kishin shumicë në të dy dhomat ata do të ishin në gjendje të bllokonin ose vononin planet e Presidentit Trump nëse ai do të rizgjidhej.
Të gjitha 435 vendet në Dhomë janë gati për zgjedhje këtë vit, ndërsa 33 vendet e Senatit janë gjithashtu për zgjedhje.
Kur do ta zbulojmë rezultatin?
Mund të duhen disa ditë që të llogaritet çdo votë, por zakonisht është mjaft e qartë se kush është fituesi deri në orët e para të mëngjesit të ardhshëm, këtë vit deri në mëngjesin e 4 nëntorit.
Në vitin 2016, Donald Trump doli në skenë në Neë York rreth orës 3 të mëngjesit për të mbajtur fjalimin e tij të fitores përpara një turme mbështetësish jubilantë.
Por mos vendosni akoma orët tuaja të alarmit. Zyrtarët tashmë paralajmërojnë se mund të duhet të presim më gjatë – ndoshta ditë, madje javë – për rezultatin këtë vit për shkak të rritjes së pritshme të votave postare, gjë që e bën më të vështirë procesin e numërimit.
Hera e fundit që rezultati nuk ishte i qartë brenda disa orësh ishte në vitin 2000, kur fituesi nuk u konfirmua derisa të merrte një vendim të Gjykatës Supreme një muaj më vonë.
Kur e merr detyrën fituesi?
Nëse Joe Biden fiton zgjedhjet, ai nuk do ta zëvendësojë menjëherë Presidentin Trump pasi ekziston një periudhë e caktuar tranzicioni për t’i dhënë kohë udhëheqësit të ri të emërojë ministrat e kabinetit dhe të bëjë plane.
Presidenti i ri bëhet zyrtarisht President në 20 janar në orën 12:00 në një ceremoni të njohur si përurimi, i cili mbahet në hapësirat e ndërtesës së Capitol në Washington DC.
Pas ceremonisë, presidenti i ri po shkon drejt Shtëpisë së Bardhë për të filluar mandatin e tij katër vjeçar.
Burimi BBC