E drejta e votës është një e drejtë kushtetuese dhe themelore dhe duhet t’u garantohet në mënyrë të barabartë të gjithë zgjedhësve. Ajo është një e drejtë shumë e rëndësishme duke nisur nga fakti që zgjedhim përfaqësuesit tonë të së ardhmes qofshin këta në nivel qendror dhe vendor.
Në Shqipëri personat me aftësi të kufizuara përbëjnë një grupim të rëndësishëm për shoqërinë duke u përllogaritur në 173,600 qytetarë .
Ndryshimet e fundit të Kodit Zgjedhor të Republikës së Shqipërisë bënë një hap para kundrejt respektimit të së drejtës për të/tu zgjedhur të personave me aftësi të kufizuar. Kodi zgjedhor i Republikës së Shqipërisë përcakton se personave me aftësi të kufizuar, si zgjedhës që nuk votojnë dot vetë duhet t’u garantohen kushtet për të marrë pjesë në zgjedhje. Bazuar në këtë legjislacion, KQZ ka miratuar Udhëzimin nr.1, datë 5.12.2020 “Përcaktimi i rregullave për ngritjen, caktimin dhe njoftimin e vendndodhjes së qendrave të votimit dhe përgatitjen e hartës së njësisë së vetëqeverisjes vendore për zgjedhjet”. Ky udhëzim përcakton rregullat për ngritjen, caktimin dhe njoftimin e vendndodhjes së qendrave të votimit dhe ndër të tjera ka përcaktuar dhe masat që duhen marrë në qendrat e votimit për garantimin e të drejtës së votës për personat me aftësi të kufizuar.
Por megjithatë, ky Udhëzim i KQZ-së nuk u zbatua në masë të madhe nga autoritetet vendore në qarkun Durrës, ku Fondacioni “Së Bashku” mundi të monitorojë duke patur vëzhgues ditën e Zgjedhjeve në terren.
Problematikat që u evidentuan ishin të shumëllojshme:
- Shumë Qendra Votimi ishin vendosur në katet e dyta dhe të treta të ndërtesave cka pamundësuan votimin e personave me aftësi të kufizuar në lëvizje. Situata të tilla bien ndesh edhe me vetë udhëzimin e KQZ-së, i cili përcakton se Qendrat e Votimit duhet të jenë në katin e parë të ndërtesave.
- Pjesa dërrmuese e Qendrave të Votimit edhe pse në katin e parë kishin shkallë dhe pengesa në hyrje cka vështirëson ushtrimin e të drejtës së votës nga personat me aftësi të kufizuar. Bashkitë Durrës, Krujë dhe Shijak na kishin garantuar se do të merrnin të gjitha masat në lidhje me aksesueshmërinë për personat me aftësi të kufizuar por realiteti i konstatuar nga vëzhguesit ishte krejt tjetër.
- Problematikë tjetër ka të bëjë me faktin që dhomat e fshehta të përshtatura nuk ishin vënë në përdorim nga komisionerët e Qendrave të Votimit duke mos kuptuar ose vlerësuar qëllimin dhe rëndësinë e tyre. Kjo problematikë ka rezultuar në mos garantimin e fshehtësisë së votës dhe shprehjen e vullnetit të lirë nga personat me aftësi të kufizuar që kanë vajtur për të votuar.
- Shabllonët për fletët e votimit për personat që nuk shikojnë shpesh herë është konstatuar mosnjohja e përdorimit të tyre nga komisionerët dhe fakti që janë printuar me vonesë ka patur vështirësi në trajnimin mbi përdorimin e tyre nga personat e verbër.
- Gjithashtu, në zgjedhjet e 25 prillit 2021 u vu re mungesa e trajnimit të Komisionerëve në lidhje me të drejtën e votës për personat me aftësi të kufizuar.
Ndaj, megjithë përpjekjet e bëra nga organizatat, vetë Udhëzimi i KQZ-së nuk u zbatua në terren dhe personat me aftësi të kufizuar nuk mundën të votojnë si qytetarë të një vendi kandidatë për në Bashkimin Europian, në vitin 2021.
Udhëzimi i KQZ-së në vetvete është problematik dhe nuk garanton standartet e aksesueshmërisë në Qendrat e Votimit për personat me aftësi të kufizuar.
Na mbetet vetëm të shpresojmë që institucionet tona, në zgjedhjet që vijnë së shpejti pas dy viteve, të marrin masat e duhura për të garantuar të drejtën e votës për personat me aftësi të kufizuar.